Kasaysayan sang Aklan

JA Añasco, N Jaro, TC Mande, JL Monserate, JA Naringahon, RV Natino, CJ Sorial

Grade III-SSC, Miagao Central Elementary School

Miagao, Iloilo, Philippines

Sang una nga panahon, sang tuig 1213, may mga estranghero nga nagdungka sa Isla sang Aninipay nga subong ginatawag  nga Isla sang Panay. Didto sila nagdungka sa lugar sang Siwaragan, San Joaquin, Iloilo kung sa diin may mga nagaestar nga mga tumandok. Ining mga tumandok amo ang mga Ati ukon mga tawo nga maitom kag may kingki nga mga buhok. Ginapamunuan ining mga tumandok ni Datu Marikudo. Ining mga estranghero mga Datu halin sa Borneo. Nagdala ining mga Datu sang mga mahalalon nga  butang parehas sang “Golden Salakot” ukon bulawan nga kalo kag mga alahas nga ila ginhatag sa mga tumandok kabaylo sang paghatag sa ila sang lugar nga maestaran.

Naglibot ining mga datu nga estranghero sa bilog nga Isla sang Aninipay ukon Panay para sa pagpili sang lugar nga ila estaran. Ang kada estranghero nagapabilin na sa lugar nga ila nagustohan. Ang isa ka datu nga ginhingalanan nga Datu Dinagandan napili ang lugar nga may nagaestar naman nga mga Ati. Malapad pa ang bakante sa lugar kag may daku pa gid nga suba. Ini nga suba ginatawag sang mga tumandok nga Aklan nga ang pagmitlang  ni Datu Dinagandan amo ang “Akean”. Ginpasugtan siya ni Datu Marikudo nga didto na ma-estar sa lugar malapit sa suba sang Aklan. Gintawag niya ining lugar nga Minuro it Akean nga buot silingon sakop o probinsya sang Aklan tungod ini ang lugar nga gina-agyan sang daku nga Suba sang Aklan.  

Sa sini nga panahon, malipayon nga nagapangabuhi ang mga Ati kag ang napundar nga pamilya ni Datu Dinagandan sa Minuro it Akean. Nagatuo sila sa Animism kag nagasimba sa Anito bilang ila ginoo. Natublag ini nga kalinong sang tuig 1399 sang ginsakop sila sang mga Insik nga ginpamunuan ni Kalantiaw kag kun sa diin naghimo siya sang kasuguan nga ginpangalanan nga Code of Kalantiaw. Tatlo ka henerasyon ni Kalantiaw ang nagpamuno sa Minuro it Akean. Asta nga nagpangisog si Datu Manduyog, ang isa sa mga kaapohan ni Datu Dinagandan. Napatay ni Datu Manduyog si Kalantiaw III pinaagi sa pagsambuwaay. Nagpadayon ang kultura nga Animism kag pagsimba sa Anito sa Minuro it Akean asta nga nag-abot ang mga Espanyol kag na-ingganyo ang mga tumandok sa Kristiyanismo.

Ang lugar sang Kalibo natukod umpisa sang pagbunyag sang una nga mga tumandok sa Kristiyanismo. Ini nga lugar gintawag nga “Kalibo” tungod diri nag-umpisa ang Kristiyanismo nga may “isa-ka-libo” nga tumandok ang ginbunyagan. Asta nga may tag-gulotom nga nag-abot sa lugar. Ang ginhatag lamang nga mga pagkaon sang mga Pare ang nakabuhi sa mga tumandok. Gani, bilang pasalamat, nag-saot kag nagkanta didto sa balay sang mga Espanyol ang mga nabuligan nga tumandok parehas sang ila ginahimo sa pagdayaw sa Anito. Ang pagsaot kag pagkanta nga ini gindugangan sang mga Pare sang pagdayaw sa bata nga si Hesus pinaagi sa pagdugang sang “Viva, Senyor Santo Niño” sa ila ginamitlang. Ini nga kultura nahimo nga selebrasyon nga ginpangalanan sang Ati-atihan.  Ini nga kapistahan nagapadayon asta subong nga ginasaulog na kada tuig sa ikatatlo nga Domingo sang Enero. Bantog gid ini nga kapistahan kag ginatawag nga “Mother of all Philippine Festivals” tungod ini ang isa sa pinakauna nga kapistahan diri sa pungsod. 

Ang Aklan nahimo nga isa ka probinsya sang ginpirmahan ang laye nga Republic Act 1414  ni President Ramon Magsaysay para sa pagbulag sini sa Capiz sadtong  Abril 25, 1956. Gin-inagurahan ini bilang isa ka hilway nga probinsya sadtong Nobyembre 8, 1956. Kilala man subong ang Aklan tungod sa puti kag daw pulbos nga balas sa baybay sang Boracay. Kilala ini indi lang diri sa aton pungsod kundi sa bilog gid nga kalibutan.